အဆုတ္ တီဘီေရာဂါ ရွိထားၿပီးေသာသူမ်ား အေနျဖင္႔ သလိပ္တြင္ပါ၀င္ေသာ တီဘီပိုးမ်ားကို ၿမိဳခ်မိေသာ ႀကိမ္ဖန္မ်ားလာပါက ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါအေနျဖင့္ အူတီဘီ ျဖစ္ႏုိင္ေၾကာင္း ဆရာ၀န္မ်ားက ေျပာ သည္။

အူတီဘီအမ်ဳိးအစား အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိၿပီး အူမွာျဖစ္သည့္ တီဘီ၊ အူလမ္းေၾကာင္းေဘး တြင္ရွိေသာ အက်ိတ္တြင္ျဖစ္သည့္ တီဘီ၊ ၀မ္းတြင္းအေျမႇးပါး (Peritonium) မွာျဖစ္သည့္ တီဘီ၊ အူသိမ္ အရင္းပိုင္း (lleum) ႏွင့္ အူမႀကီးအစ (Caceum) ဆံုသည့္ေနရာ (အူအတက္ေရာင္တတ္သည့္ ေနရာ ၀န္းက်င္)မ်ားတြင္ ျဖစ္တတ္ေၾကာင္း သိရ သည္။

“အထူးသျဖင့္ သလိပ္မွာ တီဘီပိုးရွိရင္ အဲဒီပိုးပါတဲ့ သလိပ္ကို မ်ဳိခ်မိတဲ့အခါအဆုတ္တီဘီကေန အူကိုျပန္႔ၿပီး ျဖစ္တာ မ်ားတယ္၊ အူတီဘီေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာေတြက တိတိက်က်မရွိပါဘူး အူနဲ႔ပတ္သက္ရင္ ဗိုက္နာတာ၊ ဗိုက္ေအာင့္တာစတဲ့ ေယဘုယ်ဆန္တဲ့ လကၡဏာေတြပဲ ျပတတ္ေတာ့ ေရာဂါကို ေစာေစာသိႏိုင္ဖို႔က မလြယ္ဘူးေပါ့။ အူမွာအနာျဖစ္ရင္ေတာ့ ဗိုက္ကမၾကာမၾကာ ေအာင့္တတ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ညာဘက္ခ်က္၀န္းက်င္က ေအာင့္တတ္ပါတယ္။ အဲဒီလို ဗိုက္ေအာင့္ရင္ သံသယရွိသင့္ပါတယ္”ဟု အေထြေထြ ေရာဂါကု ဆရာ၀န္ ေဒါက္တာ ေအာင္ရဲခိုင္ က ေျပာသည္။

အူတီဘီျဖစ္ရသည့္ အေၾကာင္းရင္း ေလးမ်ဳိးရွိၿပီး ခႏၶာကိုယ္တြင္ျဖစ္သည့္ တီဘီပိုး (ဥပမာ-အဆုတ္တီဘီ)မွ တစ္ဆင့္ အူကိုျပန္႔ၿပီး ျဖစ္ျခင္း၊ သလိပ္မွ တီဘီပိုးရွိလွ်င္ အဆိုပါ ပိုးရွိသည့္ သလိပ္အား မ်ဳိခ် မိသည့္အခါ အူကိုျပန္႔ၿပီး ျဖစ္ျခင္း၊ သားငန္ရည္အက်ိတ္ (Lymphatic Node) မွာ တီဘီပိုးရွိလွ်င္ အူသို႔ျပန္႔ၿပီး ျဖစ္ျခင္း၊ နီးစပ္ရာ ဆီးလမ္းေၾကာင္း၊ ေက်ာက္ကပ္မ်ားတြင္ တီဘီပိုးရွိရာမွတစ္ဆင့္ အူတီဘီျဖစ္ျခင္း ေလးမ်ိဳးရွိေၾကာင္း သိရသည္။

အူတီဘီ ေလးမ်ိဳးတြင္ အဆုတ္တီဘီႏွင္႔ သလိပ္မွတစ္ဆင့္ ကူးစက္တတ္ေသာ တီဘီပိုး ႏွစ္မ်ိဳးမွာ အူတီဘီ အျဖစ္မ်ား ေၾကာင္း ဆရာ၀န္မ်ားမွ သံုးသပ္သည္။

“အဆုတ္တီဘီပိုးကို ေဆးေသာက္ ၿပီး ေပ်ာက္ကင္းသြားသူေတြမွာလည္း အူမွာပိုးကပ္ၿငိ ေနႏိုင္ၿပီး အဓိကကေတာ့ ပိုးရွိသူေတြအေနနဲ႔ သလိပ္ပါတဲ့ တံေတြးကို မ်ဳိမခ် မိေအာင္ ဂ႐ုစိုက္ရမယ္။ တကယ္ေတာ့ ပ်မ္းမွ်အားျဖင့္ တီဘီပိုးက ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံ ေတြမွာ လူသံုးေယာက္အနက္ တစ္ေယာက္ေလာက္ ရွိေနႏုိင္ပါတယ္။ ကိုယ္ခံအား ေကာင္းေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ ဘာမွမျဖစ္ေပမယ့္ ကိုယ္ခံအားက်သြားတဲ့အခါ၊ စိတ္ဖိစီးမႈ မ်ားတဲ့အခါ၊ တျခား ေရာဂါပိုးနဲ႔ ေရာဂါေတြ၀င္လာတဲ့ အခါေတြမွာ တီဘီပိုးက ထ ႂကြလာႏိုင္ပါတယ္”ဟု အေထြေထြေရာဂါကု ေဒါက္တာ ကို၀ဏၰက ေျပာသည္။

အခ်ဳိ႕လူမ်ားတြင္ အူနံရံထူလာၿပီးအူပိတ္တတ္ေသာေၾကာင့္ ယင္းအခ်ိန္မ်ား တြင္ ခြဲစိတ္ကုသရတတ္ၿပီး ဗိုက္ေအာင့္၊ဗိုက္နာျခင္း အစာအိမ္ေရာဂါႏွင့္ အျခား အူလမ္းေၾကာင္း ေရာဂါမ်ားေၾကာင့္ မဟုတ္ဘူးဆိုလ်င္ အူတီဘီျဖစ္သည္ဟု သံသယ ရွိသင့္ေၾကာင္းႏွင့္ ဃႊ ွခေည ႐ိုက္လ်င္ ေရာဂါႏုစဥ္အခ်ိန္တြင္ သိရွိႏိုင္ ျခင္းမရွိဘဲ ေရာဂါရင့္သည့္ အခါမွသာ သိႏိုင္ၿပီး အဆုတ္တီဘီကဲ့သို႔ တီဘီပိုးစစ္ျခင္း၊ ဓာတ္မွန္႐ိုက္ျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္လွ်င္ မသိႏိုင္ဘဲ ၀မ္းထဲေသြးပါလွ်င္ ၀မ္းအား စစ္ေဆးမႈျပဳလုပ္ၿပီးမွသာ သိရွိႏိုင္မည္ျဖစ္ ေၾကာင္း ၎က ဆက္လက္ေျပာၾကားသည္။

အူတီဘီျဖစ္ၿပီး အူေပါက္ျခင္း၊ အူပိတ္ျခင္း ျဖစ္ေပၚခဲ့လွ်င္ ခြဲစိတ္ကုသမႈ ခံယူၿပီးသည့္ အခ်ိန္မ်ားတြင္ အူတီဘီပိုး ကင္းေအာင္ တီဘီေဆးေသာက္သံုးရန္ လို အပ္ေၾကာင္း သိရသည္။

တီဘီေဆးကို အနည္းဆံုး ကုိးလ-တစ္ႏွစ္ ေသာက္သံုးရမည္ျဖစ္ၿပီး အဆုတ္တီဘီပိုးအား ေျခာက္လတာ ေသာက္ရမည္ဆိုေသာ္လည္း အူတီဘီျဖစ္လွ်င္ ပို၍ ၾကာၾကာ ေသာက္ရမည္ျဖစ္ၿပီး စစ္ေဆးမႈမ်ားကိုလည္း အျမဲျပဳလုပ္ရမည္ ျဖစ္သည္။

“အိပ္ခ်္အိုင္ဗီြပိုးမရွိဘဲ တီဘီပိုးတစ္မ်ိဳးတည္းသာ ကူးစက္ခံထားရသူမ်ား ရဲ႕ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္း မွ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ကသာ သူတို႕ရဲ႕ သက္တမ္းတစ္ေလွ်ာက္ တီဘီေရာဂါလကၡဏာကို ခံစားၾကရတယ္။ အိပ္ခ်္အိုင္ဗီြနဲ႕ တီဘီပိုးႏွစ္မ်ဳိးလံုး ကူးစက္ခံရသူမ်ားမွာ တီဘီေရာဂါကို ပိုမိုျဖစ္ပြား တက္ၾကတယ္။ တီဘီေရာဂါ ျဖစ္ပြားေနသူတစ္ဦးဟာ ေဆးမကုသဘဲ ထားလို႔ရွိရင္ ပ်မ္းမွ် လူ ၁၀ ဦး မွ ၁၅ ဦး ထိ ကူးစက္ႏုိင္တယ္”ဟု အေထြေထြေရာဂါကု ဆရာ၀န္ ဦးသန္႔ဇင္က ေျပာသည္။

ကမၻာအႏွ႔ံအျပားရွိ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ၁၇၀,၀၀၀ ခန္႕ ကေလးသူငယ္မ်ား ႏွစ္စဥ္ တီဘီပိုးေၾကာင့္ ေသဆံုးလွ်က္ရွိၿပီး ျမန္မာ ႏိုင္ငံတြင္ ႏွစ္စဥ္ တီဘီေရာဂါ ၿဖစ္ပြားသူ တစ္သိန္းေက်ာ္ရွိေၾကာင္း အမ်ဳိးသား တီဘီေရာဂါ တိုက္ဖ်က္ေရးစီမံကိန္း၏ မွတ္တမ္းမ်ားအရ သိရွိရသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ တီဘီေရာဂါ တိုက္ဖ်က္ေရးစီမံကိန္းကုိ ၁၉၆၆-၆၇ ခုႏွစ္ မွစတင္၍ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၿပီး ၁၉၉၄ ခုႏွစ္မွစတင္လ်က္ တီဘီေရာဂါကို တိုက္႐ိုက္ ၾကည့္႐ႈ အခ်ိန္တိုကုထံုး (DOTS) ျဖင့္ တစ္ႏိုင္ငံလံုး လႊမ္းျခံဳ၍ အခမဲ့ကုသ ေပးလ်က္ ရွိေနေၾကာင္း သိရသည္။